Sprawność

Sprawność określa zdolność procesu, urządzenia, maszyny, silnika, do przetworzenia jednego rodzaju (nośnika) w inny rodzaj (nośnik) energii.

We wzorze tym:
η — sprawność
E_u — energia użyteczna otrzymana z urządzenia, na przykład praca mechaniczna produkowana przez silnik
E_d — energia dostarczona do urządzenia, na przykład energia elektryczna zużyta przez silnik lub energia chemiczna w paliwie dostarczonym do silnika.

W teorii sprawność nigdy nie przekracza 100%, ponieważ z urządzenia nigdy nie wydobędziemy większej ilości energii, niż dostarczyliśmy. Wtedy mielibyśmy do czyniena z tzw. perpetuum mobile.

Tymczasem w zagadnieniach techniki cieplnej i ogrzewania niekiedy zdarza się, że kotły osiągają sprawość większą niż 100%. Wynika to ze sposobu obliczania sprawności cieplnej kotła. W przypadku tych urządzeń jako energię dostarczoną bierzemy ilość spalonego paliwa mnożoną przez wartość opałową, a więc nie całą energię zawartą w paliwie. Ponieważ te urządzenia są w stanie odzyskać ciepło przez skroplenie spalin, są w stanie wykorzystać więcej energii niż wynosi wartość opałowa.

W zagadnieniach produkcji gazu generatorowego, pojawiają się różne rozumienia pojęcia sprawności. Inaczej wygląda ona dla tego samego generatora gdy gaz zasila silnik spalinowy, inaczej gdy holzgas jest spalany w kotle czy palniku. Wynika to z różnicy temperatur — gaz dla silnika musi być chłodny, gaz dla palnika — niekoniecznie. Stąd sprawność przemiany paliwa w gaz będzie wyższa dla gazu gorącego, gdy jako ilość energii otrzymanej z przemiany weźmiemy wartość opałową gazu plus jego ciepło. Gdy gaz musi być schłodzony, ciepło tracimy, zatem sprawność będzie niższa.